Skip to main content

Η Συγχώρηση στην Εκπαίδευση

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Πέρα από τον χώρο της ψυχικής υγείας, η εφαρμογή της συγχωρητικότητας έχει υπεισέλθει δυναμικά και στον χώρο της εκπαίδευσης. Σύγχρονες έρευνες εστιάζονται στον χώρο της βίας και του σχολικού εκφοβισμού και αποδεικνύουν την ωφέλεια προγραμμάτων συγχωρητικότητας, ως πρόταση πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου.

Σκοπός αυτών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων «Αγωγή στη Συγχώρηση» είναι να ξεκινήσουν να μαθαίνουν τα παιδιά από μικρή ηλικία τι είναι η συγχώρηση και ποια είναι η διαδικασία της, δηλαδή, πώς μπορεί να διαχειριστεί τον θυμό του και να συγχωρήσει κάποιος που έχει αδικηθεί και πληγωθεί, είτε σε απλό καθημερινό επίπεδο, είτε πολλές φορές σε πιο σοβαρές περιπτώσεις. Όπως αναφέρει ο R. Enright, η συγχώρηση θα πρέπει να είναι ένα σημείο αναφοράς που θα ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Οι εκπαιδευτικοί βοηθούν τους μαθητές σε όλη την εκπαιδευτική τους πορεία να μάθουν πώς να γράφουν και πώς να μιλούν, πώς να κάνουν μαθηματικές πράξεις, τους μαθαίνουν πώς να είναι δίκαιοι και τους τιμωρούν όταν δεν συμπεριφέρονται με βάση τους κανόνες του σχολείου. ∆υστυχώς όμως, το σχολείο και η κοινωνία παραλείπουν να κάνουν τη συγχώρηση ένα φυσικό κομμάτι της ζωής, από πολύ μικρή ηλικία, όπως θα έπρεπε. Τα προγράμματα της συγχώρησης βασίζονται σε έρευνες πολλών ετών και έχουν δύο βασικούς στόχους: α. Βραχυπρόθεσμα να μειώσουν τον θυμό που πολλά παιδιά, για διάφορους λόγους, βιώνουν υποφέροντας και που επιδρά αρνητικά στη συναισθηματική τους υγεία. Ο υπερβολικός θυμός μπορεί να οδηγήσει στον εκφοβισμό και σε βίαιες πράξεις, φαινόμενο που ως γνωστόν απασχολεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια όχι μόνο τη σχολική κοινότητα αλλά και την κοινωνία ολόκληρη. β. Μακροπρόθεσμα να αποκτήσουν οι μαθητές μια βαθύτερη γνώση της έννοιας της συγχώρησης και της εφαρμογής της, πέρα από τον χώρο του σχολείου, στο οικογενειακό και αργότερα στο εργασιακό περιβάλλον και στην ευρύτερη κοινότητα. Το άτομο που έχει μάθει να συγχωρεί, βλέπει τη ζωή με άλλη προοπτική, κατανοεί το ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης και είναι συναισθηματικά, σωματικά και ψυχικά πιο υγιές. Από το βιβλίο «Σύγκρουση και Συνύπαρξη» (Γαλίτη, 2017. Εκδόσεις Γρηγόρη)

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΕΩΝ

Οι επιμορφώσεις ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2014 σε πιλοτικό επίπεδο, σε 20 σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην περιοχή της Αθήνας και Ανατολικής Αττικής με τίτλο «Ελαττώνω τον θυμό και αυξάνω τη συνεργασία μέσα από την πρακτική της συγχώρησης». Η ένθερμη ανταπόκριση των εκπαιδευτικών οδήγησε στην επέκταση του προγράμματος κατά το 2015-2016 και στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Κατά το σχολικό έτος 2016-2017 το πρόγραμμα υλοποιήθηκε, επιπλέον των παραπάνω πόλεων, και στους νομούς Κορινθίας και Αργολίδος με την υποστήριξη της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Από το 2016 το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με υπεύθυνο τον Καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής κο Κων. Μπίκο και έχει επεκταθεί σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.

Κατά το σχολικό έτος 2017-2018,  μέσα από το  Greek Diaspora Fellowship Program που υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Νίαρχος, η Δρ. Πέλη Γαλίτη επελέγη να διδάξει το πρόγραμμα της συγχώρησης μέσα στα πλαίσια της συνεργασίας  με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και University of Wisconsin-Madison- https://www.auth.gr/news/press/24517

http://news.education.wisc.edu/news/2017/09/15/visiting-scholar-galiti-awarded-prestigious-greek-diaspora-fellowship

Στόχος αυτής της συνεργασίας ήταν η από κοινού ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων, οι κοινές ερευνητικές εργασίες και η διδασκαλία και καθοδήγηση των φοιτητών καθώς και η ανάπτυξη μακροπρόθεσμων, αμοιβαίων επωφελών συνεργασιών ανάμεσα σε πανεπιστήμια της Ελλάδας, των ΗΠΑ και του Καναδά.

Ως το σχολικό έτος 2023 έχουν επιμορφωθεί συνολικά  πάνω από 1000 εκπαιδευτικοί και έχουν διδαχτεί το πρόγραμμα γύρω στους 10.000 μαθητές σε όλη την Ελλάδα.

Επιπλέον των επιμορφώσεων διοργανώνονται ομιλίες, ημερίδες και διαλέξεις προκειμένου να ενημερωθεί το ευρύτερο κοινό σχετικά με την ευεργετική επίδραση της συγχώρησης στη ζωή μας.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Το πρόγραμμα της συγχωρητικότητας αναφέρεται όχι τόσο στην αντιμετώπιση όσο κυρίως στην πρόληψη και την πνευματική καλλιέργεια των μαθητών και παρουσιάζει πολύ θετικά αποτελέσματα στις χώρες που εφαρμόστηκε.  Έχει εφαρμοστεί σε τουλάχιστον άλλες 30 χώρες και οι πολυετείς ερευνητικές μελέτες του Πανεπιστημίου του Wisconsin-Μadison καθώς και άλλων Πανεπιστημίων δείχνουν, ότι, οι τάξεις που είχαν δεχτεί εκπαίδευση στη συγχώρηση μείωσαν  στατιστικά σημαντικά τον θυμό και την ψυχολογική κατάθλιψη σε σχέση με τις ομάδες που δεν είχαν εκπαιδευτεί στη συγχώρηση.  Επίσης επιβεβαιώνεται ότι η “Εκπαίδευση στη Συγχώρηση” στα σχολεία  προωθεί τη συναισθηματική υγεία των μαθητών και βελτιώνει την σχολική τους πρόοδο (Enright, 2001, Gambaro et.al 2008).

Αντίστοιχες έρευνες στην ελληνική επικράτεια βρίσκονται σε εξέλιξη. Η παρακάτω έρευνα- αξιολόγηση του προγράμματος, αφορά στις απόψεις των εκπαιδευτικών που  δίδαξαν το πρόγραμμα της συγχωρητικότητας κατά το σχολικό έτος 2015-2016 και 2016-2017 και αναδεικνύει την ωφέλεια που πιστεύουν ότι αποκόμισαν οι μαθητές, αλλά και τη χρησιμότητα του προγράμματος και του εκπαιδευτικού υλικού. Σημειωτέον ότι το εκπαιδευτικό υλικό που προτείνεται στην Ελλάδα, αν και εμπνευσμένο από αντίστοιχα εγχειρίδια της αλλοδαπής, έχει τελείως αλλάξει και προσαρμοστεί στα  ελληνικά πολιτισμικά δεδομένα και στις προδιαγραφές του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί αξιολόγηση  των απόψεων των εκπαιδευτικών που δίδαξαν το πρόγραμμα «Ελαττώνω τον θυμό και αυξάνω τη συνεργασία μέσα από την πρακτική της συγχώρησης» σε μαθητές της Α’ και Β’ Γυμνασίου.  Η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2016 και τον Μάιο του 2017. Το ερωτηματολόγιο απευθύνθηκε σε 144 καθηγητές που δίδαξαν το μάθημα  σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κόρινθο και Ναύπλιο.

Τα αποτελέσματα της  αξιολόγησης έδειξαν ότι η εφαρμογή του προγράμματος της συγχώρησης στα σχολεία έχει θετική επίδραση, τόσο στους μαθητές όσο και στους εκπαιδευτικούς. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές ανέπτυξαν μέσω του προγράμματος κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες, όπως η συνεργατικότητα, η διαχείριση θυμού και η αποδοχή της ετερότητας του άλλου. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι είδαν με άλλο πρίσμα τους μαθητές και βελτιώθηκαν οι ίδιοι ως άνθρωποι και ως εκπαιδευτικοί. Είναι σημαντικό επίσης ότι οι περισσότεροι αναφέρουν ότι βελτιώθηκε το κλίμα της τάξης, το μάθημα έγινε πιο ενδιαφέρον και οι μαθητές το παρακολούθησαν με ευχαρίστηση.

ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ

Μια ομάδα εκπαιδευτικών υπό την καθοδήγηση της Δρ. Πέλης Γαλίτη που επιθυμούμε να προωθήσουμε την έννοια της συγχωρητικότητας και την ευεργετική της επίδραση στον χώρο του σχολείου, της οικογένειας  και της κοινότητας. Η Δρ. Π. Γαλίτη, η οποία διευθύνει το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα της Συγχώρησης στην Ελλάδα, έχει εκπαιδευτεί και  εργάζεται μαζί με τον καθηγητή R. Enright στο διεθνώς αναγνωρισμένο Τμήμα Παιδαγωγικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Wisconsin-Madison στις ΗΠΑ.

Στόχος του προγράμματος είναι να εισάγει τους συμμετέχοντες στις βασικές παραδοχές και μεθοδολογίες της εφαρμογής της συγχώρησης στην εκπαίδευση, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε βιωματικό επίπεδο. Με την κατάλληλη καθοδήγηση οι εκπαιδευόμενοι θα εμβαθύνουν στην έννοια της συγχώρησης και στις πρακτικές εφαρμογές της.

Η έννοια της συγχώρησης προσφέρεται για διεπιστημονικό διάλογο ανάμεσα στην εξελικτική, κοινωνική, κλινική και συμβουλευτική Ψυχολογία,  στην Ψυχιατρική, στη Φιλοσοφία, στα Παιδαγωγικά και φυσικά στη Θεολογία. Πρόκειται για μια εναλλακτική πρόταση προς τον άνθρωπο που έχει πληγωθεί βαθιά από κάποιον/κάποιους άλλους ή έχει υποστεί κάποιο τραυματικό γεγονός. Η πρότασή μας είναι να αναδείξουμε τη θεραπευτική επιλογή της συγχωρητικότητας έναντι των καταστροφικών συνεπειών της εκδικητικότητας και του θυμού που κρατάμε μέσα μας μετά από μια άδικη πράξη.

Μέσα από έναν διεπιστημονικό διάλογο και συγχρόνως αξιοποιώντας τις πολιτισμικές μας ρίζες, επιδιώκουμε να ενημερώσουμε για την ζωτικής σημασίας πράξη της συγχώρησης, έτσι ώστε να μειωθεί το μίσος, ο θυμός και η βία και να μπορέσουν να δυναμώσουν και να ενωθούν οι άνθρωποι, οι οικογένειες και οι κοινότητες.